O le a le uiga o le Fatty Liver: Fa'ailoga ma fautuaga
Su'esu'e po'o le a, fa'ailoga, mafua'aga, fa'afefea ona su'esu'eina, togafiti ma auala e puipuia ai fa'ama'i ga'o ate
O le ate ga'o, lea e ta'ua o le hepatic steatosis, ose ma'i ua fa'atuputeleina fa'ama'i e a'afia ai le faitau miliona o tagata i le lalolagi. O lo'o fa'aalia i le tele o le fa'aputuina o ga'o i sela o le ate, lea e mafai ona tele ni a'afiaga i le soifua maloloina pe a le fa'atatauina lelei.
I totonu o lenei tusiga, o le a tatou suʻesuʻeina auʻiliʻili pe o le a, o ona faʻaʻailoga talafeagai ma fautuaga autu mo lona puipuiga ma togafitiga. Mai lona filemu ae taua tele i le faiga o le olaga e mafai ona faia se eseesega, maulu i lenei vaaiga manino i se tulaga e tatau ai ma le faaeteete ma le mataala.
O le a le ga'o ate?
E tupu pe a tele naua ga'o ile ate. E taatele, aemaise lava i tagata e maua i le ma'i suka ma le tino mamafa. E ui lava atonu e le mafua ai ni faʻailoga iloga, e mafai ona oʻo atu ai i faʻafitauli ogaoga o le soifua maloloina. E taua tele le fetuunai o lou olaga e puipuia ma faʻaleleia ai lenei tulaga. O le ate o le okeni autu lea i le tino e nafa ma le gaosiga o meaʻai ma otaota.
O le ate maloloina e itiiti lava pe leai foi ni ga'o. Afai e te inu tele i le ava malosi pe 'ai tele, e liua e lou tino nisi o kalori i le ga'o. O lenei adiposity e faaputuputu i totonu o le hepatocytes. A sili atu i le 5% i le 10% o le mamafa atoa o le ate le ga'o, e iai lou ate ga'o. O lenei tulaga ua amata ona taatele pe a faʻateleina le taumafaina o suka faʻaopoopo ma gaʻo. E tusa ma le 1 i le 3 tagata matutua Ausetalia e mafatia ai.
O a fa'ailoga ole ate ga'o?
E masani lava, o le ate steatosis e le o iai ni fa'ailoga manino. O tagata e iai fa'ailoga e ono:
- Lagona le vaivai po'o le masani ona le lelei
- Fa'anoanoa ile itu taumatau pito i luga ole manava
- Lese le mamafa
O faʻailoga e ono maua ai oe i se maʻi sili atu ona ogaoga e aofia ai:
- Samasama mata ma le pa'u (jaundice)
- Manu'a
- mimi pogisa
- Paʻu puta
- Su'i toto
- nofoa uliuli
- mageso le pa'u
Afai e te maua se tasi o nei faʻailoga, e taua tele lou sailia o taʻiala faafomaʻi.
O a mafua'aga ole ate ga'o?
E masani ona mafua ona o le tuʻufaʻatasia o mea i luga o se taimi umi.
O mafuaʻaga sili ona taatele i tua o le gaʻo ate e aofia ai:
- O le lapo'a po'o le mamafa tele, aemaise ile manava (tummy)
- Ma'itia ile ma'i suka ituaiga 2 po'o le inisalini
- E maualuga le cholesterol po'o le triglycerides
- inu tele le ava malosi
O isi mafuaaga e le masani ai:
- thyroid vaivai
- Ni fualaau faapitoa
- Ma'i mai le ma'i o le polycystic ovary (PCOS)
O nisi tagata e mafai foi ona mafatia i ai ona o faʻalavelave e tupu i le tuai o le maitaga.
E lua ituaiga autu ole ate ga'o:
- ate ga'o ava malosi
- ate ga'o metabolic
O fa'ama'i e feso'ota'i i le metabolism o le fa'ama'i ga'o o le ate e sili ona taatele. E lauiloa foi o:
- steatosis ate le ava malosi
O lenei ituaiga o ga'o fa'aputuina i le ate e mafua mai i:
- Ova le mamafa po'o le puta
- Leai se gaioiga faaletino
- O le ate ga'o e feso'otai i le ava
O le ava malosi e mafua ona o le soona inu ava malosi mo ni vaitaimi faaumiumi. O lo'o e lamatia i le ma'i ga'o ga'o e feso'ota'i ma le ava pe afai e te:
- Inu e silia ma le 10 meainu masani i le vaiaso
- Inu tele (sili atu i le 4 vai inu masani i le aso)
E fa'afefea ona iloa lenei fa'ama'i?
E su'esu'e e lau foma'i le ate ga'o e ala i le talanoa muamua ia te oe ona su'esu'e ai lea o oe.
Atonu e talosagaina oe e fai sau su'ega toto e ta'ua ole su'ega ole ate. O le a siaki ai le soifua maloloina o lou ate. E ono talosagaina foi oe e fai se su'ega, mo se fa'ata'ita'iga:
- ultrasound
- se MRI
Afai o su'esu'ega e fa'aalia ai e iai sou ate ga'o, atonu e te mana'omia nisi su'ega e su'esu'e atili ai lou soifua maloloina. Fa'alagolago i fa'ai'uga o su'ega, e ono fautua atu lau foma'i e te va'ai i se gastroenterologist (foma'i fa'apitoa). I tulaga ogaoga, e mafai e le fomaʻi ona faʻatulagaina se biopsy o le ate e faʻamaonia ai le siama. O le a fesoasoani foi lea ia i latou e iloilo le ogaoga o le maʻi.
E faapefea ona togafitia le ate ga'o?
E leai ni vaila'au e maua e togafitia ai le ma'i ga'o o le ate. Togafitiga e aofia ai le suia o le olaga. E mafai e lenei mea ona faʻaleleia le faʻamaʻi ma e oʻo lava i le toe faʻafoʻiina. Afai e iai sau ma'i metabolic e feso'ota'i ma le ga'o ate, masalo o le a fautuaina oe e:
- Mulimuli i meaai maloloina ma aloese mai le suka
- Lese le mamafa
- Faamalositino e le aunoa
- Faʻatonutonu le suka ile toto
- Togafiti le cholesterol maualuga pe a maua
- Aloese mai fualaau e ono aafia ai le ate
- Aua le inu ava malosi pe inu sina mea itiiti ma taofi le ulaula.
Afai ole ate ga'o e mafua ile ava malosi, ole mea e sili ona taua ole taofi ole inu. O le a taofia ai lou ma'i mai le faateteleina. Mo nisi fa'amatalaga, e mafai e lau foma'i ona fa'asino oe i se foma'i taumafa, 'ava malosi po'o se foma'i fa'apitoa tau vaisu.
E mafai ona puipuia lenei faʻamaʻi?
O le auala e puipuia ai faʻamaʻi gaʻo gaʻo e fesoʻotaʻi ma le metabolism o le mulimulitaʻi lea i le fautuaga masani e tuʻuina atu i tagata ua uma ona maua, e aofia ai:
- Mulimuli i meaai maloloina e tele i fualaau aina ma fualaau faisua, fatu atoa ma ga'o maloloina
- Faʻaaofiofia le mamafa o le soifua maloloina.
- Aua le inu ava malosi pe inu sina mea itiiti
- E fautuaina le faia o faamalositino i le tele o aso o le vaiaso.
- Afai e te le fa'amalositino i taimi uma, talanoa muamua i lau foma'i.
Fa'alavelave ole ma'i ga'o ole ate
I le tele o tagata, o le ga'o ga'o na'o ia e le mafua ai le tele o fa'afitauli i le taimi muamua.
E ono faateteleina lemu i le aluga o taimi. O le tele o le ga'o i totonu o le ate e mafua ai le mumū o le ate, lea e i'u ai i le ma'ila (fibrosis) o le ate. E mafai fo'i ona o'o atu ai i fa'ama'i fa'ama'i fa'ama'i ogaoga, e pei o le cirrhosis po'o le kanesa o le ate. O nisi tagata e maua i le cirrhosis ogaoga o le ate e mana'omia le toe sui o le ate. O tagata e maua i lenei tulaga e fa'atupula'ia le a'afiaga o le fatu ma le stroke.