Bi saya lêkolînên zanyar, gengaz bû ku meriv fenomenên xwezayê fam bike, û bi salan pêşveçûnên teknolojîk pêk bîne. Newton, li ser bingeha lêkolînên Galileo yên qanûnên birêvebirina tevgera li ser Erdê, û lêkolînên Kepler ên qanûnên tevgera gerstêrkan di pergala rojê de, destnîşan dike ku hêza ku ji bo mayîna gerstêrkekê di orbitekê de pêdivî ye girêdayî girse û mesafeya veqetînê. Qanûna rakêşana gerdûnî, ku di 1687 de ji hêla Isaac Newton ve hate weşandin, dihêle em hêza ku du tişt bi girseyî tê de têne kişandin destnîşan bikin, ku di lêkolîna orbîtên komikan, vedîtina gerstêrkên din, pêl, tevgera peykan, di nav diyardeyên din de.
Têgehên Bingehîn ku "Qanûna Giraniya Gerdûnî" were fam kirin
Em we vedixwînin ku gotarê bibînin Zagonên Newton-hêsan-hêsan-ê-fêhmkirî
Hêza navendparêz:
Hêza ku mobaylê neçar dike ku rêça xwe bişoxilîne û vê yekê dike ku ew tevgerek dorpêçê rave bike. Hêza navendparêz li ser laşek ku ber bi navenda riya dorpêçkirî ve tê rêve kirin, tevdigere. Beden bilezbûna navendparêzî wekî beza, ya modulê domdar, her ku diçe aliyekê diguheze. Hejmara 1 bibînin.
Hêza sentripetal dikare bi karanîna qanûna duyemîn a Newton [1] were hesibandin, ku lêzêdekirina centripetal dikare wekî fonksiyona leza goşeyî, leza xêzik, an jî wekî fonksiyona heyama laş di bizava çerx de were vegotin. Hejmara 2 bibînin.
[navê adinserter = "Asteng bike 1]
Qanûnên Kepler
Astronom Johannes Kepler tevgera gerstêrkên pergala rojê, bi navgîniya sê qanûnan rave kir: Zagona orbît, dever û serdeman. [du].
Zagona yekem, an qanûna orbîtên Kepler:
hemî gerstêrkên di pergala rojê de li dora rojê di nav elîtîkek elîtîkî de digerin. Roj li du fokên elîpsê yek e. Hejmara 3 binihêrin.
Zagona duyemîn, an qanûna herêmên Kepler:
Rêjeya ku gerstêrkek bi rojê re dibe yek di demên wekhev de qadên wekhev diyar dike. Xeta (xeyalî) ku ji rojê diçe gerstêrkekê, di demên wekhev de qadên wekhev dişo; ango, rêjeya ku herêm guherî berdewam e. Hejmara 4 binêrin.
Zagona sêyemîn a Kepler, an qanûna serdeman:
Ji bo hemî gerstêrkan, têkiliya di navbera kubara tîrêjê ya orbit û çarika serdema wê de domdar e. Aksa sereke ya elîpsê ku bi dirêjahiya (dema çêkirina şoreşek bêkêmasî) tête kûpandin û parvekirin, ji bo gerstêrkên cihêreng heman domdar e. Enerjiya kînetîk a gerstêrkê wekî berevajî dûrbûna wê ji rojê kêm dibe. Hejmara 5 bibînin.
Zagona Giraniya Gerdûnî
Qanûna rakêşana gerdûnî, ku di 1687 de ji hêla Isaac Newton ve hate weşandin, dihêle em hêza ku du tiştên bi girseyî bi wan re têne kişandin diyar bikin. Newton destnîşan kir ku:
- Laş bi tenê hebûna girseyî dikişînin.
- Hêza vekişînê ya di navbera laşan de tenê dema ku bi kêmanî yek ji laşên di nav têkiliyê de pir mezin e, mîna gerstêrkekê tê dîtin.
- Têkiliyek li dûr heye, ji ber vê yekê, ne hewce ye ku laş di têkiliyê de bin da ku hêza balkêş bikaribe tevbigere.
- Têkiliya gravîtasyonê di navbera du laşan de her gav xwe wekî cotek hêz di rêgez û modulê de wekhev xuya dike, lê berovajî.
Daxuyaniya Zagona Giraniya Gerdûnî
Hêza kişandinê ya di navbera du girseyan de rasterast bi berhema girseyan re nîsbet û berevajî ya çargoşeya dûrahiya ku wan ji hev veqetandî ye. Hêza vekişînê xwedî rêgezek e ku bi xeta ku tevlî wan dibe hevdem e [3]. Hejmar 6 bibînin.
Berdewama rêjeya G di navbera mîqdaran de wekî domandina gerdûnî ya gravîtasyonê tê zanîn. Di pergala navneteweyî de ev wekhev e:
Tetbîqata 1. Hêza ku laşên di jimare 7 de di valahiyê de têne kişandin diyar bikin.
Solution
Di jimara 8-an de du laşên bi girse m1 = 1000 kg û m2 = 80 kg hene, ku bi mesafeya 2 metreyan ji hev hatine veqetandin. Qanûna gravîtasyonê ya gerdûnî bi kar tîne, hêza vekişînê ya di navbera wan de dikare bê destnîşankirin, wekî ku di jimare 8 de tê xuyang kirin.
Kêmkirina Zagona Giraniya Gerdûnî
Ji qanûna sêyemîn a Kepler ku radius bi serdema gerstêrkek dorpêçkirî ve têkildar dike dest pê dike, lezkirina navendparêzî ya ku ji hêla gerstêrkek ve hatî jiyîn berûvajî çarçewa tîrêjê dora wê ye. Ji bo dîtina hêza merkezî ya ku li gerstêrkê tevdigere, zagona duyemîn a Newton [] tê bikar anîn, lêzêdekirina navendparêzî ya ku ew tê jiyîn, wekî fonksiyonek dewrê tête xuyang kirin. Hejmara 9 bibînin.
Nirxa domdariya gerdûnî ya gerdûnî ji hêla Henry Cavendish ve gelek sal piştî ku zagona gravîtasyona Newton hate damezrandin hate diyar kirin. G-ya domdar wekî "gerdûnî" tête hesibandin ji ber ku nirxê wê li her perçeyek gerdûnê tête zanîn yek e, û ew ji hawîrdora ku tişt tê de ne serbixwe ye.
Tetbîqata 2. Girseya gerstêrka Erdê diyar bikin, bizanin radius 6380 km ye
Solution
Bedenên ku li rûyê erdê ne, ber bi navenda wê ve têne kişandin, ev hêz wekî giraniya laşek tê zanîn (hêza ku Erd wê pê dikişîne). Li aliyê din, qanûna duyemîn a Newton dikare were sepandin ku giraniya laş wekî fonksiyonek gravîtîkê îfade dike, bi vî rengî girseya Erdê dikare were girtin, radyoya wê tê zanîn. Hejmar 11 bibînin.
Serlêdana qanûna rakêşana gerdûnî
Qanûna rakêşana gerdûnî ji bo ravekirina orbîta gerdûnan, vedîtina gerstêrkên din, pêl, tevgera peykan, di nav diyardeyên din de kêrhatî ye.
Qanûnên Newton tam têne cîbicîkirin, dema ku tê dîtin ku hin stêr li gorî wê tevnagere ev e ji ber ku stêrkek din a ne-xuyang tevgerê tevlihev dike, bi vî rengî hebûna gerstêrkan ji aloziya ku ew di orbîtên gerstêrkên naskirî de çêdikin hate dîtin.
Satellites:
Satelît ew tişt e ku li dora tiştê din ê mezinahî û qada gravîtasyonê mezintir digere, mînakî, heyva we heye, peyka xwezayî ya gerstêrka Erdê. Satalaytek ji ber ku di qada gravîtasyonê de bi hêzek balkêş re rû bi rû ye, lezgîniyek navendparêz dibîne.
Tetbîqata 3. Diyarkirina leza peykekê ya ku dora 6870 km dûrî navenda erdê li dora erdê digere. Hejmar 12 bibînin
Solution
Satelîtên çêkirî ji ber hêza vekêşanê ya ku Erd li ser wê dike di dora dora Erdê de têne hiştin. Bikaranîna qanûna gravîtasyon ya gerdûnî û qanûna duyemîn a Newton, leza peykê dikare were diyar kirin. Li jimare 13 binêrin.
BİXWÎNE
Her perçeyek materyalê bi hêza ku rasterast bi hilberîna girseyên herduyan re berûvajî beramberê çargoşeya dûrahiya ku wan ji hev vediqetîne, perçeyek materyalê din dikişîne.
Têkiliya gravîtasyonê di navbera du laşan de her gav xwe wekî cotek hêz di rêgez û modulê de wekhev xuya dike, lê berovajî.
Qanûna kêşeya gerdûnî ya Newton dihêle ku em hêza ku du tiştên bi girseyî têne kişandin destnîşan bikin, bizanin ku hêza kişandinê ya di navbera du girseyan de rasterast bi berhema girseyan re nîsbet e û berûvajî çargoşeya dûrahiya ku wan ji hev vediqetîne. .